Norveç'in yapamadığını Türk akademisyenler yaptı: Enfeksiyondan alabalık ölümleri tarihe karışacak

Kastamonu Üniversitesi akademisyenleri tarafından, alabalık ölümlerinin önüne geçecek ilaç geliştirildi. Geliştirilen ilaç sayesinde alabalık ölümleri önlenerek yılda milyonlarca dolar zararında önüne geçilmiş olacak.

Kastamonu Üniversitesinin öncülüğünde Kastamonu Teknokent A.Ş. ile Oknas Biyoteknoloji A.Ş. iş birliğinde, özellikle alabalık (somon) tesislerinde enfeksiyona bağlı yaşanan ölümlerin önüne geçecek immunostimulant (tıbbi bitkilerden elde edilen bağışıklık uyarıcı) geliştirildi. Kastamonu Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Soner Bilen’in 2 yıllık bir çalışmanın ardından alabalık üretim tesislerinde her yıl binlerce yavrunun ölmesi nedeniyle milyonlarca lira zarara sebep olan enfeksiyonlara bağlı ölümlerin önüne geçilecek. Norveç, Danimarka gibi ülkelerin henüz balıklardaki enfeksiyon hastalıklarına bir çözüm bulamamışken, tamamen yerli imkanlarla geliştirilen ilacın ruhsatlandırılma çalışmasının devam ettiği, izinleri alındıktan sonra piyasaya sürüleceği belirtildi.

"Hastalıklardan kaynaklanan ölümleri ortadan kaldırmayı planlıyoruz"

Yapılan çalışmayla ilgili bilgi veren Doç. Dr. Soner Bilen, "Kurduğumuz laboratuvarda özellikle su ürünleri alanında çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bilindiği üzere 2023 yılının resmi verilerine göre su ürünleri yetiştiriciliği yaklaşık 554 bin tona ulaştı. Bunun 154 bin tonunu da alabalık üretimi karşılamakta. Çok ciddi bir üretim miktarı. Cumhurbaşkanımızın da bir ifadesi var. Su ürünleri ihracatını 2 milyar dolara çıkartacağız dedi. Bu amaç doğrultusunda çok ciddi çalışmalar devam etmekte. Bu hedefe yaklaşıldı. Su ürünleri üretimi içerisinde özellikle alabalık yetiştiriciliğinde bizim karşılaştığımız birtakım problemler var. Çok başımızı ağrıtıyor. Hastalıklardan dolayı balık ölümleri gerçekleşiyor. Bunların önüne geçebilmek için tedavi uygulamalarımız var ama bilindiği üzere en önemli uygulama koruma amaçlı yapılan uygulamalar. Bu kapsamda özellikle alabalık üretiminde çok ciddi bize problemler oluşturan, bir takım hastalıklara karşı başımızı çok ağrıtan, üretimimizi ciddi sekteye uğratan Türk somonunun daha iyi yerlere gelmesini engelleyen bazı hastalıklara karşı, Kastamonu Üniversitesi ile Oknas Biyoteknoloji Anonim Şirketi olarak özel bir immunostimulant (tıbbi bitkilerden elde edilen bağışıklık uyarıcı) geliştirdik. Yaklaşık 2 yıldır bu konu üzerinde çalışıyoruz ve çalışmalarımızın sonunda yüzde 100’e ulaşan bir başarıya ulaştık. Ulaşmış olduğumuz yüzde 100’lük verim hasebiyle de bu hastalıklardan kaynaklanan problemlerin ve ölümlerin tamamını ortadan kaldırmayı planlıyoruz. İnşallah memleketimize de bunun bir faydası olur. En kısa zamanda gerekli bütün işlemler tamamlanıp piyasaya sürmeyi arzuluyoruz" dedi.

"Milyonlarca dolar kayba sebep olan hastalıkların önlenmesinde gelişme sağladık"

Alabalıklarda bakteriyel hastalıkların ciddi bir tehdit oluşturduğunu söyleyen Doç. Dr. Bilen, "Bununla birlikte viral enfeksiyonlar da çok ciddi problemler oluşturabiliyor ama viral enfeksiyonlardan kaynaklanan hastalıkları tespit etmek ayrıca çok zor. Ciddi bir biyoteknolojik altyapıya ihtiyacınız olması gerekiyor. Üretim şartlarında her ne kadar üreticilerimizin bazıları çok ciddi laboratuvarlara sahip olsalar da bu viral enfeksiyonlarla ilgili olarak tespit veya tedavi etme gibi bir şansları yok. Dolayısıyla kayıpların nereden kaynaklandığını üreticilerimiz belirleyemiyor. Bizimki gibi çok teknolojik olarak yüksek seviyelere sahip laboratuvarlara gelmesi gerekiyor ürünlerin. Viral, bakteriyel, paraziter enfeksiyonlar, özellikle kuluçkahanelerimizde ciddi mantar enfeksiyonları var. Ülkemiz tıbbi bitkiler açısından son derece çeşitliliğe sahip, yaklaşık 6 bin tane sadece endemik türümüz var. Dolayısıyla böyle bir kaynağı da kullanarak, bu hastalıkların sebep olacağı kayıpları önceden önlemek adına bir takım ürünler geliştirdik çok şükür. Şu anda elimizde, inşallah bundan sonra gerekli ruhsat işlemleri tamamlandıktan ve izinleri alındıktan sonra piyasaya da sürülecek. Memleketimizin çok büyük bir sorununa çözüm bulduğumuzu düşünüyorum. Milyonlarca dolar kayba sebep olan bu hastalıkların önlenmesinde, balıkların korunmasında çok ciddi bir gelişme sağladık" diye konuştu.

"Onların yapamadığını, piyasaya sunamadığını biz üretmiş olduk"

Avrupalıların yapamadığını Türk akademisyenlerin yaptığını belirten Bilen, şöyle konuştu: Projenin yaklaşık 400 bin dolara mal olduğunu ifade eden Bilen, "İmkanlar sağlandığı taktirde neler yapabileceğimiz ortada. Teknokent olarak, özel müteşebbislerin korkunç yatırımları ve destekleri sayesinde biz, Türk akademisyenleri olarak bize imkan verilirse neler yapabileceğimizi göstermiş olduk. Onların yapamadığını, piyasaya sunamadığını biz üretmiş olduk, inşallah bundan sonra da karşılaştıkça sorunlarla, problemlerle, sahada onların da çözümlerini bulacağız. Bizim mutlaka akademisyenlerin özel sektörle, müteşebbislerle bir araya gelip bilgi verip ikna ettikten sonra bütçe almamız gerekiyor. Takribi mesela şu laboratuvarın kurulumu ve bu immunostimulantların geliştirilmesi hususunda biz minimum 400 bin dolara yakın para harcadık. Sonunu bilmediğimiz, ürün elde edebileceğimizi bilmediğimiz bir alanda çalıştık ama başarılı olduk. Demek ki bu olacak, çok ciddi rakamlarda bir Ar-Ge bütçe ayırmamız gerekiyor. Her şeyi devletten beklemek olmuyor. Birazda bizim girişkenlik yapmamız gerekiyor. Destek almamız gerekiyor" şeklinde konuştu.

Bilen, ilaç sayesinde balık ölümlerinin önüne geçilmesi halinde Türkiye’nin su ürünleri ihracatı hedefine çok rahat bir şekilde olaşabileceğini ifade etti.